|
Sint Bonifaciuskerk
De talloze verbouwingen aan de kerk tonen de rijkdom van de Cornwerder boerengemeenschap door de eeuwen heen. Zelfs op de oudste kaarten zijn er geen andere gebouwen te vinden dan enkele (grote) boerderijen. Pas op de kadastrale kaart van 1832 komen we naast de school de eerste woningen in de dorpskern tegen. Tot die tijd woonde al het werkvolk intern op de boerenbedrijven of langs de Houwdijk. Hier woonden de vissers, jagers en een aantal heibazen. De laatsten waren verantwoordelijk voor het onderhoud van de zeewering. Het palenscherm dat langs de gehele Friese westkust aan de zeekant stond. |
(11504 kerk oud) De kerk met zadeldaktoren, vlak voor de sloop in 1898. De gaten in de toren zijn bewust gemaakt om de kwaliteit van de stenen te onderzoeken.
uit: Fan de Grutte toer en de Lytse bal, 50 Jier Keatsferiening "Meininoar Ien", Koarnwert - O. Gielstra - juni 2008.
*Herman van den Ende geeft in zijn boek Makkum en Cornwerd (Een protestantse gemeente en haar gebouwen 1580-2006) een heel andere verklaring voor de gaten op dezelfde foto. Volgens van den Ende hebben dit soort torens een binnen- en buitenmuur, elk circa twintig centimeter dik. De tussenruimte is opgevuld met puin, grint en kalkspecie. De hechting tussen de muren is dus vrij los. Wanneer door slecht voegwerk aan de buitenzijde langdurig inwateren heeft plaats gevonden, kunnen bij vorst scheuren in de buitenmuren optreden waardoor de vulling het metselwerk naar buiten drukt. Als dit niet tijdig wordt verholpen, vallen er op den duur onherroepelijk stenen uit de muur. Een illustratie daarvan is de totaal vervallen toren van de kerk van Cornwerd, aldus van den Ende
|
Toren te Cornwerd
Begonnen met de slooping
Maandag 16 Augustus 1897
De groote klok van boven ge
nomen den 18 Aug voormid
(tussen de regels kleine ? *) Aanwezig
dags 11-11 � uur. JE Roosjen
J IJbema. E Roosjen, T Rinia ,S Volbeda,W T Hellinga, G Hellinga. In het klokhuis achter de kerk opgehangen
Dinsdag 24 Augustus JR. ER. JIJ K Roed. T Rinia D(?) Rinia F Oostra H dBoersa.
den 2 septb gevorderd tot de kloksgaten
de vlag is erbij de verjaardag der Koningin 22 ag voorhetlaatst opgeweest
31 Aug 1897
* Kleine klok ??
tot degrond afgebroken den
17 November 1897
Begonnen tegraven 15 Feb 1898
proefpaal geheid 4 Maart
Tot 8 Maart aangevoerd � 170000 Steenen
31395 Stichting Ald Makkum
Het lodenbusje
 |
Woordelijk Afschrift door J.W IJbema |
|
Ter Gedachtenis In de vergadering van de Kerkvoogden en Stemgerechtigde Lidmaten de N.H Gemt van Cornwerd gehouden de 10 Dec 1897 werd besloten tot het maken van een nieuwen toren. De vorige die Eeuwen trotseerde, en geslachten had zien bloeien, en rond zijnen voet zien begraven, eindelijk den strijd moet opgeven, was afgebroken 4 septb-18 Dec 1897. Tot het nemen van dit besluit, hebben mede gewerkt; T.H Rinia, F.D Ootsma, R.A Zwaagstra Kerkvoogden: en de Leden W.(T) Hellinga, L.K de Jong, D.U Yntema, S.J Postma, Dj.? Reitsma, S Feenstra, T 0ostra, I v.d Meer, D Roedema, P. P(osthuma)deBoer, S.J. Volbeda, W de Boer, H Tjeerdema, J Folkertsma en J.E Roosjen. De Kerk stammen af uit eene familie. De toren is gebouwd naaar het plan, opgemaakt door L. Reitsma Archit te Witmarsum, en gegund aan J Roosjen voor �.9900 timmerman alhier. De 13 Feb 1898 werd begonnen met het |
|
graven der fundamenten, 15 Maart was de diepte van ± 4 meter bereikt Met het inheien van 72 palen lang 4.60, 5.25 meter begonnen 16 maart. de laatste paal geslagen den 29 Maart s middags 3 uur. Hieraan werkten Sjirk Dijkstra. Keimpe P de Boer, Jorrit P de Boer Pier P de Boer Sr. Pier P de Boer jr. E Roosjen en Jakob IJbema allen van Cornwerd en Taeke T de Boer sr., Teake T de Boer jr. Jeen Nadema, Adam Hellingwerf, Hermanus Banning, Jan Bakker en Tjerk van der Berg van Makkum. Dagelijks opzichter Klaas Straatsma van Witmarsum. De fundering gereed 31 Maart voorm(iddag) 12 uur met metselen begonnen 1 uur namiddags. Metselaars Jacob IJbema, Eelke Roosjen alhier. Pieter Hendriksma van Makkum, Jan Tilstra van Schraard en Rienl Hempel van Exmorra. Opperlieden Keimpe P de Boer, Tjerk vd Berg, Teake de Boer jr., Jeen Nadem en Gerben Hendriksma. Zaterdag 9 april 's avonds 5 uur de eerste steen gelegd door de Kervoogden waarbij gesproken werd door T Rinia, R Zwaagstra, J Roosjen , K Straatsma. Hierbij waren uitgenodigd, Dj Reitsma Ouderling en zijne vrouw Meindertje K de Boer, L K de Jong Diaken en zijne vrouw Antje J de Witte, W T Hellinga onderwijzer en zijne vrouw Sietske W(illems) de Boer, Jeltje de Boer vrouw van (Ik neem aan RZw R.A. Zwaagstra, Administrateur), Trijntje Bokma vrouw van T Rinia, J Roosjen aannemer en zijn vrouw Grietje LZwaal(???). L Reitsma Arch(itect) en K Straatsma dagelijks opzichter. In deze (z)samenkomst werd nog het woord gevoerd door W Hellinga en L Reitsma. 11 uur 's avonds was deze plechtigheid geeindigd. 7 April makelaar geplaatst deurkozijn, den zelfden dag 1e balklaag gelegd 2 Mei 2e 18 Mei 3e 7 Juni 4e 28 juni 5e 7 Juli muurplaat 15 juli Spits geplaatst 22 Juli Met het dekken der spits begonnen.1 Aug dit werk en het opbrengen van den haan voleindigd den 24 Aug. De naam van de leidekker is Jan leenmeier van Leeuwarden. Balustrade geplaatst 26 Augustus. Voor het eerst gevlagd boven uit den 31 Aug tot 6 sept. Inhuldiging van Koningin Wilhelmina. |
|||
|
Met het aanbrengen van de versieringsbanden begonnen 13 Sept geeindigd met het plaatsen van de gedenksteen 12 November ?????? onder de 23 Novb. De bliksemafleider 17 October geplaatst door T S Rinia van Makkum. 22 October de klokken ingehangen. smorgens 8 uur de kleinste, 9 uur de grootste, zij zijn dadelijk geluid. Alles is zonder ongelukken afgeloopen. Het uurwerk hersteld door P Dikhof van Bolsward deed voor het eerst zijn heldere slagen horen den 5 December 10 uur smorgens. Bijna zo lang de bouw heeft plaats gehad, luidden de klokken nimmer voor een doode, inhet allelaatst den 12 December, was het Zoontje van L de Jong (Klaas oud 9 jaar) de eerste die naar de laatste rustplaats werd gebracht. Het geheele werk voltooid den 16 December 1898 Bovenstaande voorgelezen in de Vergadering den 29 Decb 1898 door de lidmaten geteekend. |
|
Hun aller groet, aan allen die dit zullen-of hooren lezen. L Reitsma Architect S.B Feenstra
vlak voor de voltooiing van de nieuwe toren, moesten de klokken toch nog worden
geluid voor een overledene. Deze grafsteen is anno 2011 nog aanwezig op de begraafplaats
|
|
Trijntje J Bokma, Hieke A de Boer, Akke C Tijmstra, Trijntje J Noormans Akke H v.d Witte, Sijbrichje T Rinia Tjittje G Dijkstra, Trijntje J ==, Neeltje U Brandsma, Meindertje P Postma, Jeltje A de Boer, Meindertje G de Boer, Grietje L Zwaal== Cornelis M Dijkstra kastelein van het dorp |
|
De toren heeft gekost
|
RZw |
|
31379 Sichting Ald Makkum 8 jan. 1903
Kerkvoogden van Cornwerd kunnen niet nalaten het Dagelijksch Bestuur dezer gemeente te kennen te geven dat tot hunne verwondering de fecali�n uit het dorp zonder permisfie op hunne eigendom worden geworpen. En nog wel op eene plaats in de kom van het dorp, slechts � 25 Meter van de naaste woning verwijderd. Gaarne zouden zij zien dat zoo spoedig mogelijk tot opruiming wordt overgegaan.
|
|
Restauratie kerk Cornwerd Soms valt het mee, soms valt het tegen. Zo is het ook met de restauratie van kerk en toren te Cornwerd. De restauratie van de toren is redelijk tot een goed eind gebracht. Deze werd op 12 oktober 2010 door de aannemer opgeleverd. De meerkosten waren aanzienlijk ca € 30.000,-, mede, doordat er ook in de toren de nodige verbeteringen werden aangebracht. De gerestaureerde deuren zitten er weer in (ook een extra kostenpost), doch ze kunnen hopelijk weer jaren mee. De weersinvloeden op het houtwerk zijn echter groot. Afgesproken is, dat de schilder en stukadoor eind dit jaar deuren en kozijnen afwerken. Interieur Retabels Financiën Met de ondersteuning van de Cornwerders en sympathisanten in de regio blijven we optimistisch, dat kerk en toren weer jaren in het landschap als baken kan dienen. Uit: De Makkumer Belboei van 16 juni 2011 |
De restauratie van het orgel in de Bonifatiuskerk in Cornwerd is afgerond. Het muziekinstrument uit 1865 kan na de vakkundige restauratie opnieuw 150 jaar mee, was de boodschap vrijdagavond 25 oktober bij de ingebruikname van het herstelde kerkorgel. Het Van Dam-orgel in Cornwerd bevond zich door weer en wind al jaren in zeer slechte staat. Het binnenwerk was broos, de messing draden stonden op knappen en de kast was flink aangetast door houtworm.
Zelfs het stemmen van het instrument berokkende schade, schetste restaurateur Bert Yedema van Orgelmakerij Bakker & Timmenga uit Leeuwarden.
De eerste plannen voor restauratie van het Van Dam-orgel in de beeldbepalende kerk langs de Friese IJsselmeerkust werden 28 jaar geleden al gesmeed. "Helaas ontbrak het toen aan de geldelijke middelen, terwijl onze organist Klaske Reitsma met de nodige kunstgrepen het orgel nog steeds wist te bespelen”, zei voorzitter Wieger Postma van Stichting Kerk en Toren Cornwerd.
Bovendien had het stichtingsbestuur aanvankelijk andere prioriteiten. De Bonifatiuskerk,een rijksmonument, moest eerst water- en winddicht worden gemaakt. Ook kwamen er een toilet, een keukentje en tochtdeuren in.
Daarna volgde het restaureren van het interieur en de monumentale toren. Het herstel van het Van Dam-orgel vormde het sluitstuk van dit meerjarenplan, waar scheidend voorzitter Postma uit Makkum zich 22 jaar voor inzette.
Onder meer dankzij subsidie van de Provincie Fryslân en giften van sponsors ging de restauratie van het Van Dam-orgel in februari van dit jaar van start. Bijzonder noemde Postma een gift van 10.000 euro uit de nalatenschap van de heer Polak uit Den Haag, die als joods vluchteling in de Tweede Wereldoorlog een veilig onderduikadres kreeg op de boerderij De Eenhoorn van de familie Mensonides.
Een orgel van Van Dam is in Friesland en Groningen niet uniek, de firma bouwde er velen. Maar het orgel van Cornwerd behoort met bijna duizend pijpen en twee klavieren wel tot een van de grootste van zijn soort. De restauratie ervan duurde een halfjaar en dat is bijzonder snel. Al het binnenwerk is gedemonteerd en opgeknapt, zodat het muziekinstrument weer klinkt zoals orgelbouwer L. van Dam het in 1865 had bedoeld. In augustus kon het orgel opnieuw worden gestemd en kon de schilder het schilderwerk voltooien.
Organist Theo Jellema begeleidde het restauratieproces als adviseur. Hij speelde vrijdagavond een aantal klassieke werken om het gerestaureerde Van Dam-orgel feestelijk in te wijden, in aanwezigheid van onder anderen gedeputeerde Sietske Poepjes van de Provincie Fryslân. Maar voordat Jellema dat deed, had hij een belangrijk en praktisch advies aan de huidige beheerders van de kerk om het monumentale orgel voor de komende generaties in optimale conditie te houden. ,,Een orgel kan niet goed tegen verwarming. Mijn advies is dan ook om bezoekers liever te kleden met een warme borstrok in plaats van de verwarming vijf graden hoger te stoken”, zei Jellema.
Organist Klaske Reitsma nam vrijdagavond als eerste plaats achter de gerestaureerde klavieren. Zij speelde Psalm 150, een toepasselijke keuze aangezien het orgel 154 jaar geleden met hetzelfde psalm ook werd ingewijd. Dat gebeurde destijds door organist Wytze Hellinga, die naast onderwijzer ook veertig jaar organist was in Cornwerd. Een schilderij met zijn afbeelding hangt na al die jaren nog steeds naast ‘zijn’ orgel.
Uit de Makkumer Belboei van 30 oktober 2019. Nummer 1703
