Cornwerd de stormvloed van 1825

 


Stormvloed van 1825 

De grote overstroming na de storm van 3 februari 1825 trof ook Cornwerd, al waren hier geen dijkdoorbraken zoals bij Makkum en Gaast. Schade was er wel aan de rondom het dorp gelegen vruchtbare landbouwgronden. Een gebied met vele particuliere polders en meertjes, waaronder de al eerder genoemde Silaardermeer (1) maar ook is er sprake van o.m. het Occameer en het Islameer. Aangezien iedere boer zijn eigen polder met molen beheerde en men niet schroomde om overtollig water te lozen op de sloten van de buurman, hoopte men na de ramp tot een oplossing te komen. Het slaagde niet, evenals de poging in 1877 om tot één grote particuliere polder te komen. Weer was de onderlinge onenigheid het struikelblok.

{1}
In 1898 werden door, G. Weerstra, F. H. Rinia en R. Zwaagstra te Cornwerd, D. Rinia te Makkum en J. Hilarides te Pingjum pogingen in het werk gesteld om in het gebied bij Cornwerd door middel van een waterschap een betere waterbeheersing te verkrijgen. Ook de oprichting van het waterschap Cornwerd cum annexis (en omgeving).  leek aanvankelijk te mislukken. Er was onvoldoende steun van de toekomstige ingelanden. Zij vreesden te hoge lasten en ook persoonlijke animositeit stond het totstandkomen in de weg.
De boeren bleven angst houden voor veel te hoge lasten. Laat het dan maar zoals het is. In 1899 bemoeide zelfs Geduputeerde Staten zich ermee en deed een dringende oproep aan de initiatiefnemers nogmaals een poging in het werk te stellen. Het mocht weer niet baten. Een nieuwe poging werd in 1904 ondernomen.  Nu had men eindelijk succes en in 1907 werd het waterschap Cornwerd daadwerkelijk opgericht.
Dit was te danken aan Sjirk van der Burg. De Makkumer notaris had eerder succes gehad bij een vergelijkbaar gebied rond Skuzum. Weliswaar was dit veel kleiner, maar de betrokken boeren waren vol lof.

Waterschap Cornwerd

Het dagelijks beheer kwam in handen van een drie leden tellend bestuur, gekozen door de stemgerechtigde ingelanden, en een vergadering van ingelanden. Voor de leden van het bestuur gold een zittingstermijn van drie jaren. Bijzonder bij dit waterschap was, dat de waterstaatkundige werken benodigd bij de inrichting ervan, door het voorlopig bestuur in opdracht en voor rekening van een groep eigenaren (samen meer dan tweederde van het totale oppervlakte vertegenwoordigend) werden uitgevoerd. Nu had men opeens wel haast en nam deze ongebruikelijke constructie voor lief!

Het waterschap nam de werken na gereedkomen tegen taxatiekosten over. De bemaling van het waterschapsgebied werd verzorgd door een in 1907 door de firma J.H. Westra te Franeker gebouwde windwatermolen aan de Cornwerdervaart. Sinds 1972 werd de bemaling verzorgd door een in de molen geplaatste electromotor. Een tijd lang beschikte men over een tweede molen, staande aan de Melkvaart bij Wons. Deze werd in 1925 afgebroken.
Bij oprichting in 1907 was het waterschap "Cornwerd" 318 ha groot. Het waterschap had behalve de dijken, diendende tot kering van provinciaal boezemwater, ook het beheer over een windwatermolen aan de Cornwerdervaart. 

In1913 kwam het onder het regime van het algemeen reglement voor Friese boezemwaterschappen, dit leidde niet tot grote veranderingen. Een uitbreiding met landerijen ten oosten en noorden ervan zorgde in 1918 voor een omvang van 466 ha, bovendien  kwamen er een viertal wegen bij: de Miedlaan, de Hollingerlaan, de Hiddumerlaan en het Pieter-Obeslaantje. Tot die tijd waren deze wegen in particulier bezit. Nieuwe grenswijzigingen zorgden in 1930 voor 478 ha en werd de "Ossefenne tille", het brugje over de Melkvaart toegevoegd.

In 1959 maakte de verbreding van Rijksweg 43 weer een grenswijziging noodzakelijk. De nieuwe weg vormde voortaan de noordgrens. Een klein deel ten zuiden van de Cornwerdervaart ging over naar het waterschap "de Weeren" waardoor het totale oppervlak toen 454 ha. werd.  Als gevolg van streven naar concentratie van boezemwaterschappen werd het waterschap per 1 januari 1976 opgeheven. Rechten en plichten, bezittingen en schulden werden overgenomen door het nieuw opgerichte waterschap "it Marnelân". Aangezien men bestuurlijk kennelijk nooit groot genoeg kan zijn, is het Marnelân weer opgegaan in het "Wetterskip Fryslân".


(30711 molen) 
De Cornwerdermolen. Afdruk van een glasplaatnegatief gemaakt door Sierk Roosjen. De molen is gesticht in 1907 en bezat oorspronkelijk twee schroeven die ieder apart een polder bemaalden.

uit: Fan de Grutte toer en de Lytse bal, 50 Jier Keatsferiening "Meininoar Ien", Koarnwert - O. Gielstra - juni 2008.    

 

Reageren