Korte geschiedenis

Qurniwirt of Quernivurt zijn de oudste namen voor Cornwerd. Vermoedelijk een samentrekking van de germaanse woorden 'Kwirnu' , dat molen en van 'Wurpi' dat terp betekend. De namen komen voor in schenkingsoorkonden aan het (Duitse) klooster Fulda. Dr. Obe Postma vertelt dat er in die oude akten sprake is van 12 boereplaatsen, die jaarlijks 6 pond aan zilver moeten afdragen aan het klooster. Dit komt aardig overeen met de 15 stemmen die het dorp later mag uitbrengen.

In 1546, het jaar van aanbreng van land van de Vijfdelen Buitendijks bezat Cornwerd 1090 pondemaat land met 44 boerenbedrijven. In vergelijk: in Makkum was dat slechts 771 pm met 46 bedrijven. Zoals de meeste plaatsen in de directe omgeving lag ook Cornwerd op een terp en daarom heen ontstonden enkele kleinere nederzettingen; Sotterum, Houw en Hiddum. De beide laatsten aan de noordkant van de kerkebuurt. Na de aanleg van de Afsluitdijk in 1932, en de aanleg van rijksweg 43 (A7) raakte Cornwerd grondgebied kwijt. In 1949 en in 1959 is de dorpsgrens aangepast zodat de kop afsluitdijk en andere terreinen boven de A7 bij Zurich kwamen.

   

 

links: Deel van de Schotanuskaart uit 1664. Duidelijk zijn de toegangswegen aangegeven. Van boven naar beneden: de Hollingerlaan die in verbinding stond met de Hayumerlaan. De toegangsweg naar het dorp, deze kreeg later een iets zuiderlijker beloop. Het Pieter-Obeslaantje,en de vaarweg via de Melkvaart, de Silaardermeer en de Kornwerdervaart.

Zie ook de stormvloed van 1825

 

 

onder: De boerderij te Houw was volgens het register van straatnamen van de gemeente Wonseradeel waartoe Cornwerd behoort, een van de allergrootste in Friesland. Helaas brandde deze in 1934 geheel af en werd vervangen door een kleiner exemplaar

      
 
Verder is er nog de boerderij "Hollinga", waarnaar de Hollingerlaan is vernoemd en de boerderijen Boeienkamp en de Eenhoorn. Bij de laatste boerderij hoorde het grootste deel van de in 1780 droog gemaakte Silaardermeer. Deze waterplas van bijna 80 pondemaat lag even benoorden Engwier. De Cornwerdervaart, de verbinding tussen de Melkvaart en Sotterum loopt midden door dit voor-malige meer. (kosten van drooglegging waren destijds 1200 gulden!). De molen, die de Silaardermeer droogmaalde en later zorgde voor het afvoeren van het overtollige water behoorde aan de armen van Bolsward.
Zoals eerder gezegd behoorden 12 boerderijen bij Cornwerd, Obe Postma komt tot de volgende verdeling; 5 bij de kerk, 3 op Sotterum, 2 bij Hiddum en 2 bij Houw. In 1640 is er sprake van 15 stuks.		       

Het Kornwerderzand was voorheen een droogte of zandplaat in zee. Tegenwoordig niet meer dan een verbreding van de afsluitdijk. De bebouwing vormt een zelfstandig dorp en Cornwerd heeft er geen invloed meer.

Cornwerd lag strategisch langs de enige vaarroute  naar Makkum, vanuit het noorden langs de zeedijk. In vergelijking met Cornwerd stelde Makkum toen nog niet veel voor. Er was een ander belang...
Het oude Makkum bestond slechts uit een aantal kleine boerenbedrijven rond de St. Martinuskerk op de terp in de huidige Kerkeburen. Het belang lag in de aanwezigheid van de sluizen, waarbij later het buurtschap Statum ontstond. De daar aanwezige sluizen waren van grote betekenis voor het transport en de waterafvoer uit de landen rond de toen machtige stad Bolsward. In de talloze Fries-Hollandse oorlogen verwisselde de macht om de sluizen dan ook regelmatig.
Dit verklaarde ook de aanwezigheid van een grote schans op Sotterum, enkel aangelegd om de vaarroute langs de zeedijk te controleren toen de Makkumer sluizen weer eens in handen van de vijand waren. Na de verpletterende nederlaag van de Hollanders in 1345, mochten zij op slechts drie plaatsen in Friesland nog handel drijven, in Harich, Cornwerd en Holwerd.

uit: Fan de Grutte toer en de Lytse bal, 50 Jier Keatsferiening "Meininoar Ien", Koarnwert - O. Gielstra - juni 2008.

 

 

Reageren