Wybren Bakker, hoofd der school te
Gaast, 1937 - 1946 |
Volgens het dorpsboek kwam meester niet in een opgemaakt bedje
wat de schooljeugd betreft. Het kostte in eerste instantie heel veel
moeite de leerlingen aan het werk te krijgen en prestaties te
laten leveren. Zijn voorganger Ozinga had met zachte hand les
gegeven. Toch ziet meester Bakker kans om een aantal leerlingen voor
het vervolgonderwijs op te leiden. In de andere artikelen hebben we al een aantal facetten van zijn kunnen belicht, maar het gaat hier meer om zijn persoonlijk leven en ambities. Dank aan zijn zoon Henk, die hiervoor het benodigde materiaal heeft aangeleverd. Ouderlijk huis: Zijn vader, Rients Bakker, is geboren op de 1ste kerstdag van
1873 en overleden op 5 november 1963. |
Dit is de boerderij, eigendom van de kerk, waarin de boerin zichzelf cadeau deed aan de knecht. |
||
|
De ballade is gebaseerd op één van de verhalen die ten grondslag
ligt aan de naam van de boerderij. Het eerste en laatste couplet, hieronder weergegeven, van de ballade van D.A. Tamminga is in zijn geheel te lezen op een informatiebord aan ‘It Fryske Fersepaad’ in de nabijheid van de boerderij. |
Yn ’t hertsje fan Hinnaerd’radiel Mar as om sinteklazetiid |
||
Rients en Baukje, de ouders van Wybren, zijn getrouwd op 20 mei 1899 en in het archief van Tresoar het volgende: |
Huwelijksakte Hennaarderadeel, 1899 Bruidegom: Rients Bakker, oud 25 jaar, geboren te Tzum, gemeente Franekeradeel Vader: Age Rientzes Bakker Moeder: Tjitske Ages Wynia Bruid: Baukje Jorritsma, oud 21 jaar, geboren te Edens Vader: Jorrit Wybrens Jorritsma Moeder: Trijntje Baukes Boschma Datum: 20 mei 1899, akte nr. 24 | |
Jorrit, geboren 3 april 1901 en overleden na een aantal dagen op 15 april. Trijntje, geboren 11 juni 1902 en al op 1 jarige leeftijd overleden, 13 juli 1903. Dan weer een Jorrit op 11 mei 1904. Deze Jorrit bereikte de leeftijd van meer dan 80 jaar. Bauke, geboren 9 maart 1906 is overleden aan jeugdkanker en stierf op 22 februari 1923, oud 16 jaren. Oom Bauke was zeer op zijn zieke neef gesteld en heeft hem veel steun gegeven. Wybren (Wijbren/Wiebren) is geboren op 10 september 1911 te Edens Rommert, geboren 25 mei 1914, was een fantastische man, werd later directeur van ‘De Melkunie’ in Noord-Holland. De vader van Wybren was boerenarbeider en koster van de kerk in
Edens. |
Zijn jeugd : Een leerjaar begon meestal in april of mei van een jaar. De zomervakantie was een onderbreking van 3 weken. Na de zes klassen van de lagere school ging men meestal aan het werk en een 7e jaar was om wat leeftijd te overbruggen en om nog wat extra kennis op te doen. Maar met 14 jaar hadden de meeste kinderen een eenvoudige betrekking. Vaak als hulp bij de werkgever van de vader. Voor de kinderen die wat uitstaken boven het gemiddelde en ouders met voldoende inkomen was vervolgonderwijs naar een ambachtsschool of huishoudschool mogelijk. De betere leerling kon naar de MULO of HBS, daarna naar de kweekschool of een andere vorm van hoger onderwijs. Voorlichting op de scholen over het te volgen onderwijs werd niet gegeven. Men moest zelf zijn weg zoeken in onderwijsland en het beroep daarna. De eerste jaren van Wybren waren zoals de meeste kinderen van het platteland in agrarisch Friesland, vader werkte 6 dagen bij de boer en moeder was er voor de kinderen en het huishouden. Daar hij opgroeide in een arbeidersgezin zal het niet ruim geweest zijn. De groente en aardappelen verbouwde men zelf en de melk werd meegenomen van de boerderij waar vader werkte. Zondags werd slagroom gemaakt van de room die op de melk dreef. Wybren ging op 1 mei 1916, als vijfjarige, naar de lagere school in Spannum en was van te voren ingeënt tegen pokken. Je kwam alleen op school met een pokkenbriefje en meester bewaarde dat briefje tot je weer van school ging. Hij was goed in taal en kon goed onthouden, rekenen ging wat moeilijker, maar toch heeft hij daar 7 jaren volgemaakt (vanwege zijn jonge leeftijd?). De ziekte en het overlijden van zijn oudere broer Bauke heeft een grote indruk achter gelaten. De meesters De Groot en Bartlema waren voor hem belangrijk bij zijn schoolontwikkeling. Moeder had blijkbaar met meester Bartlema een afspraak gemaakt om hem na de lagere school naar de mulo in Wommels te laten gaan en daarna naar de kweekschool in Sneek. Wybren groeide op het platteland op en bracht zijn vrije tijd in de natuur door. Polsstokspringen was hun sport en menige jongen kwam dan ook met een nat pak thuis en werd door de andere jongens achtervolgd met een toepasselijk lied. Het eierzoeken ging niet zonder pols. In sommige delen van Friesland was kaatsen een andere veel gebezigde sport die op een dorp werd bedreven. Voetballen deed je op een trapveldje of op straat. Lid van een sportclub kwam alleen voor in de grotere plaatsen en in steden. Op het platteland zou men daar ook geen geld voor hebben gehad en de christelijke cultuur stond ook niet al teveel toe. |
Op bijgaande foto zien we Wybren met pols en op klompen. |
||
Leren, werken en
gezin: |
Wybren volgde de mulo in Wommels en daarna de kweekschool in Sneek. In 1930 haalde Wybren de akte voor onderwijzer en was tevens bevoegd om Bijbelse Geschiedenis te geven aan een ‘School met den Bijbel’. Al op 1 oktober 1930 zijn eerste betrekking als onderwijzer aan de Christelijke School in Woudsend. De (tijdelijke?) aanstelling eindigde op 31 december van dat jaar. Een tweede (vaste?) aanstelling vanaf 1 januari 1931 liep tot 31 december 1936 . Daarna volgde ontslag, omdat het aantal leerlingen was gedaald en meester blijkbaar niet meer nodig was en als laatste binnengekomen? Ondertussen studeerde Wybren verder en in 1935 werd hem in Leeuwarden de akte van bekwaamheid als hoofdonderwijzer uitgereikt. | ||
Zijn toekomstige vrouw, Johanna van Goor (geboren op 15 november 1911 te Meppel) was onderwijzeres in Heeg. Ze zullen elkaar wel via contacten van beide scholen hebben leren kennen. Wybren en Johanna trouwden in de zomer, 3 augustus 1936, van het laatste schooljaar te Woudsend. Ondertussen werd er druk gesolliciteerd naar een nieuwe betrekking en dit werd de CVO school in Gaast en dan als hoofd. |
Links een telegram uit Gaast, dat dit duidelijk maakt. Het postkantoor waaruit dit telegram verstuurd werd stond naast de school in Gaast en werd geleid door Auke Bijlsma. Auke Bijlsma was ook administrerend kerkvoogd en beheerde daarmee
tevens de administratie van de school. | ||
Op 27 februari 1937 trad Wybren als hoofd in dienst en
bleef daar tot 1 september 1946. Het was een twee-mans school met twee leslokalen en een plein voor de school. Links van de lokalen de woning van het schoolhoofd. De school had aan de achterkant een gang met kapstokken en WC’s en de ingang was aan de rechterkant. |
||
In dit schoolhuis woonden Wybren en Johanna en werden
vier van hun kinderen geboren: Annette Catharine (Anneke), geboren 3 juni 1937 in Gaast. Ze is gedoopt in de Hervormde Kerk op 17 oktober 1937. Zie doopkaart. Gretha Johanna, geboren 27 april 1939 in Gaast. Hendrik Bauke (Henk), geboren op 28 oktober 1942 in Gaast. Hans Anton, geboren op 11 juli 1946 in Gaast. Grietje , geboren op 8 juli 1946 is samen met Hans gedoopt en men sprak over het dopen van Hans en Grietje. Nico Herman, geboren 31 augustus 1949 in Alkmaar. |
Anneke Henk Gretha |
Familiefoto's van meester, juffrouw en de dochters Anneke en Gretha. |
De oorlogsjaren 1940-1945: Meester had een persoonsbewijs nodig om zich te kunnen
identificeren. |
a | ||
De muziekvereniging Concordia had een schriftelijke verklaring
nodig om in de oorlog een uitvoering in de Gereformeerde Kerk
te kunnen geven, echter ontoelaatbare uitingen moesten
achterwege blijven. Hieruit blijkt tevens dat meester
secretaris van Concordia was. Bij de Woudsender Harmonie speelde hij Es- klarinet, maar dat was hier niet mogelijk, omdat Gaast een fanfare had. Op bladzijde 46 van het dorpsboek lezen we dat meester een saxofoon bespeelde. Op bladzijde 90 van het dorpsboek staat dat Concordia in de oorlog op non-actief was gesteld, maar de aanvraag voor een uitvoering komt daar niet mee overeen. Misschien wordt hier bedoeld, op een laag pitje. | ||
Meester moest in 1942 zijn fiets met gummibanden en alle
toebehoren inleveren bij de gemeente Wonseradeel. De formulieren doen verslag van het gebeuren. Er stond een vergoeding tegenover van 50 gulden, die persoonlijk in ontvangst moest worden genomen bij de gemeente-ontvanger. | ||
Creatieve inslag: Revue en oorlogsverhalen: Het schrijven van boeken: |
Dit boek van meester Bakker werd in de oorlog voor volwassenen
geschreven. Meester had ook veel interesse in
geschiedenis en dan van mensen die in hun eentje iets bijzonders
deden. Een boek van 200 bladzijden waarin de overwintering en belevingen van Fridtjof Nansen en zijn metgezel worden beschreven. Nansen was een Noor, die tijdens zijn studie in Oslo zich specialiseerde in zoölogie. Zijn ontdekkingsreis per boot naar de Noordpool met Fredrik Hjalmar Johansen strandde en men ging te voet verder naar het noorden. In 1893 bereikten zij zo dicht mogelijk de Noordpool , maar konden niet meer terug en moesten ter plaatse overwinteren. Ze overleefden deze winter met het eten van walvisblubber (vet onder de huid) en ijsbeervlees. Uiteindelijk werden ze door een Britse expeditie gered. Andere verhalen zoals een biografie over een man die alleen de wereld rondzeilde, of de Kontiki- expeditie in 1947 van Thor Heyerdal, die met een vlot de oceaan over zeilde. | ||||
Het ontwikkelen van een aardrijkskundemethode
met duidelijke kaarten: Terugblik van Wybren Bakker op het
aardrijkskunde-onderwijs: Een voorbeeld van de aardrijkskundige kaarten gemaakt door de beide
meesters Bakker en Rusch: |
Tot slot een foto van meester die een leerling ondervraagt naar
zijn aardrijkskundige kennis en inzicht, maar niet met een wandkaart
van de nieuwe methode ‘Ons Eigen Land’ |
Een paar foto’s uit de Gaaster tijd:
Foto’s van de jeugdclub op kamp in Oudemirdum, begin augustus 1938. Helaas zijn niet alle namen te achterhalen. Meester Bakker bij de jongens en rechtsvoor bij de meisje Duttje de Boer (*1925), linksboven Jeltje van ’t Zet (*1918), linksvoor Ytje Salverda (*1923) en rechts midden Klaaske de Boer (*1923). Wie is de begeleider? |
Een leuke foto van meester die meedoet aan de dorpsspelen in Gaast van 1938 door al fietsende een ringetje te steken. Zou dit de fiets zijn die in de oorlog ingeleverd moest worden bij de gemeente? De spelers van de revue presenteren zich. |
|
|