Toen brak de dag aan van het uitstapje, de meeste hadden de rode schoenen aan, en vertrokken 's morgens om negen uur per afgedankte legerauto uit Makkum (bussen waren er niet) naar Kornwerderzand, want daar zou de kotter aankomen voor z'n eerste proefvaart. Het schip was ingebouwd bij Gorter te Hoogezand. Eenmaal gearriveerd in Kornwerderzand was het uitstappen, alles meenemen, over de steiger, bij de trap neer om zo in het schip te komen. Helaas, bij het opstappen aan boord brak één van onze flessen met citroenjenever… Gelukkig kwam gauw een lid van de bemanning met een keteltje aandraven en zei: "Giet het hier maar in". We hadden van armoede een paar flessen op de kop getikt. Eenmaal aan boord was het snel de trossen los, en daar gingen we. Het was prachtig zonnig weer met niet te veel wind, alles ging prima en al gauw kwamen ze dan ook met het keteltje en de fles rond. Johannes Brandsma was er ook bij en zei: "Geef mij maar één uit het keteltje", ik hoor hem nog zeggen: "Wat is dat lekkere thee!". Er zaten inderdaad nog wat theeblaadjes in maar verder was 't alleen citroenjenever. Verder ging alles prima en zoals ook nu de gewoonte is, moesten we tijdens de proefvaart verschillende zaken testen voor de scheepvaartinspectie, o.a. moesten dek en ramen worden getest op waterdichtheid. De expert was echter knap lastig en na veel gedonder riep ik: "It is hjoed wol feest, asto no net as de donder sjochts dasto fuort komst, spuit ik dy fan it dek ôf!".  Hij vluchtte snel het stuurhuis in. Later zei baas Wiebe; "It is goed hear!" en toen namen we er nog eentje op.

Johannes Brandsma

Riekus Kamstra

Van de proefvaart kan ik me verder niets meer herinneren, alleen dat ik om een uur of vijf weer bij kwam op de bank bij directeur Bos van de Harlinger werf, ik had de pijp nog in de mond. We waren dus Harlingen binnengelopen. Later naar Hotel Zeezicht om te eten. Daar hoorden we dat de Kozakken te paard 's avonds om half acht zouden optreden. Met z'n allen er heen en wat hebben we gelachen. We werden bijna opgepakt. Dat kwam zo: we kochten een paar zakken met harde peren en daar gooiden we nu en dan mee. De politie kwam er aan te pas, die zei natuurlijk dat we moesten ophouden. Van de Harlingers hoorden we dat ze hem ''Snoepbon" noemden. We gooiden weer een paar peren en riepen ook maar van "Snoepbon", toen waren de poppen aan het dansen. Gelukkig liep alles goed af. Toen we door de stad liepen kwamen we terecht bij Weitenberg, ook een goede bekende van de firma. Daar hebben we een glaasje water gedronken, totdat er plotseling een zware onweersbui losbarstte, toen hebben we nog maar een biertje gekocht. Om elf uur 's avonds kwam men ons, per oude legerwagen, weer ophalen. Toen we tegen twaalven in Makkum aankwamen stonden familieleden en ouders ons op te wachten. Ze waren blij ons weer te zien. Eén van de jongens riep enthousiast: "Mem, wat ha wy in moaie dei hân, en we binne ek by de 'klootsakken' west!" Riekus Kamstra in Amelsnieuws 29, dec. 1977.

Bouwnummer 159

Van ''Noordwest'' tot ''Makkum''

In 1918 namen de gebroeders Cornelis en Douwe Amels de scheepswerf ”Welgelegen” van Alkema aan de Groote Zijlroede over. Generaties Alkema’s hadden daarvoor naam gemaakt met de bouw van uitstekende houten schepen. Het bekendst zijn wel de blazers die vanaf deze werf, tegenover de aardewerkfabriek van Tichelaar, tewater werden gelaten. De gebr. Amels zagen al vrij snel in dat de toekomst in de ijzerbouw lag. In 1921 ging het eerste volledig van ijzer gemaakte schip te water, gebouwd in opdracht van schipper Idsinga uit Bolsward. De werf aan de Groote Zijlroede had al snel haar beperkingen, diepgang van het vaarwater, de sluisdrempel en lengte van de schutsluis, etc. Om groter te kunnen bouwen verhuisde scheepswerf Amels in 1949 naar de buiten de sluis gelegen Waard. Op een zaterdags autotochtje door het Groningerland had Wiebe Amels, bij het zien van de coasterbouw aldaar, al eens geopperd: "Dy dingen gean ik ek bouwen, wy ha no de romte!"

De "Hoop doet leven" van schipper Pieter Idsinga was in 1921 het eerste volledig in ijzer gebouwde schip van de gebr. Amels.                                      (AM 12158)

Het duurde nog een aantal jaren, maar via oude kennis De Koster kreeg Amels in 1952 eindelijk opdracht voor de bouw van een kustvaarder. Er zat wel eigen risico aan, Wiebe Amels moest een kapitein/mede-eigenaar zoeken, daarna was de opdracht een feit. De Koster kwam uit het westen en Wiebe uit het noorden. De rederij, die beiden speciaal voor deze bouw oprichten, kreeg daarom de naam ”NOORDWEST”, het te bouwen schip zou onder dezelfde naam varen. De bouw is al flink gevorderd als De Koster de werf bezoekt en opmerkt: ”Eigenlijk zou er een vierde bolder op moeten”. Waarop Wiebe antwoordde ”Bêst, as ‘t mar betellest”. Later in Wiebe’s woning aan de Voorstraat, de schuifdeuren zijn gesloten, en in de voorkamer staren de mannen zwijgend naar het rustig kabbelende water van het Vallaat, zegt De Koster opeens: ”Het schip moet eigenlijk Makkum heten”. ”Dan krijst dy fjirde bolder foar niks”, reageerde Amels. ”Juist, dat dacht ik al”.                                                                                                                                            AM 15362

De "Makkum-Noordwest" in aanbouw en vlak voor de tewaterlating. Met de klok mee: AM 15364, 13650, 35064 en 13649

De "Makkum" vlak voor de tewaterling, duidelijk zichtbaar de 'vierde' bolder. AM 3575 (fotobureau K. de Vries)

Tewaterlating op 25 juli 1952 (AM 16412). Onder voor de wal sept. 1952 (AM 35062)

(uit: Friesch Dagblad?) Eerste Friese coaster - de "Makkum" maakt geslaagde proefvaart Reeds order voor tweede kustvaarder MAKKUM -30 september 1952 Met een groot aantal genodigden heeft de "Makkum", de eerste in Friesland gebouwde kustbaarder, gisteren haar eerste proefvaart gemaakt, een proefvaart, lang, koud en nat, die ging over het IJsselmeer. Tal van Makkumers, groot en klein waren aan de kade om de fraaie coaster, de trots van de Amelswerf, te zien uitvaren. Op voor- en achterdek, in de gangboorden en in de stuurhut, verdrongen zich de passagiers, toen om kwart voor elf een langgerekt signaal aangaf, dat het grote ogenblik was aangebroken. Langzaam verwijderde het schip zich van de wal en spoedig was het in volle zee, waar het voortgestuwd door een zes-cylinder 240 pk Deutzmotor met een achtmijls-vaartje doorheen kliefde. Als een egaal-grijze watermassa strekte het IJsselmeer zich uit en de wolkenhemel, die zich daarover heen koepelde, vormde maar een kleine kleurnuancering. Na enige tijd daalde en gestaag regentje neer, dat het verblijf op het vaartuig niet prettiger maakte. Gelukkig was er vreugde in de harten van de opvarenden, omdat de "Makkum" een goed schip bleek te zijn. Niet groot, niet uitermate snel, maar keurig afgewerkt, zodat de bouwer, die met coasterbouw nog in het geheel geen ervaring had, alle lof verdient. Dat laatste is ons wel gebleken in de gesprekken die wij hadden met deskundigen. Intussen heeft de heer Amels, naar hij ons vertelde, reeds opdracht tot de bouw van een tweede kustvaarder gekregen, die een laadvermogen zal krijgen van 640 ton. En als men dan voorst nog weet dat er orders zijn uit Suriname, Nigerië en België, terwijl er kans is op een belangrijke order uit Brazilië, dan begrijpt men, dat deze werf maar best in het werk zit. Scheepsbouwcombinatie Enige weken geleden is een vijftal werven er toe overgegaan om een scheepsbouwcombinatie te vormen, die ten doel heeft de Fries scheepsbouw nieuw leven in te blazen. Met behoud van ieders zelfstandigheid wil men trachten orders naar Friesland te krijgen, die dan in onderling en eventueel met inschakkeling van verschillende werven kunnen worden uitgevoerd.

Hoe verheugd het gemeentebestuur van Wonseradeel met de coasterbouw is, is gebleken uit de aanbieding van een gebrandschilderd raam. vervaardigd door de heer Jentje Popma uit Leeuwarden en aangebracht in de fraaie hut van de kapitein. Namens het gemeentebestuur werd het officieel aangeboden door de als zeeman vermomde burgemeester Rinke Reitsma (1945-1954), niet ver van Enkhuizen, kort voor de overdracht van 't schip. Diep in de jassen gedoken, met de handen in de zakken, stonden de genodigden achter de grote mast, toen de burgemeester getuigde van de blijdschap van het gemeentebestuur en het schip een goede vaart toewenste. Namens de rederij ''Noordwest' volgde daarop een woord van dank, waarna de scheepsbouwer, de heer Wiebe Amels, in korte eenvoudige bewoordingen het schip overdroeg. Zonder omhaal van woorden dankte hij voor het in hem gestelde vertrouwen en wenste de bemanning een behouden vaart en goede wacht toe. Ook de heer Salomons van de rederij had niet veel woorden nodig. "Het schip", zo zei hij, ''Is naar volle tevredenheid afgeleverd''. Traditiegetrouw ging daarop de vlag van de werf omlaag en de rederijvlag in top, waarna vele handen werden geschud en een dronk op het nieuwe schip, rederij en bemanning uitgebracht. Met een achtmijls-vaart -in dieper water loopt het schip negen- vervolgde de "Makkum" zijn weg, om tegen half acht in de gelijknamige plaats, waarvan vele bewoners naar de walkant waren gekomen, te debarkeren. Dezer dagen vertrekt het schip in ballast naar Hamburg om ijzer te laden voor Engeland.

In ”Bij nacht en ontij” tekent schrijver Hylke Speerstra in zijn verhaal  ”De Duvelstoejager” het volgend op uit de mond van Wiebe Amels: De gemeente Wonseradeel vond het fijn joh, zo’n groot zeeschip op de wal. Dus, de burgemeester wou ook best met wat leuks uit de hoek komen. Het werd een glas-in-lood-raam met daarin afgebeeld het wapen van Makkum: de zeemeermin met in haar ene hand een schip, in de andere de kalkoven. Toen de ”Makkum” dan klaar was, werd het feest, een gebeurtenis met een wat raar incident. Op het moment dat de kapiteinsvrouw de salon binnenstapt, ontdekt ze die zeemeermin en dat viswijf had een paar indrukwekkende borsten. ”O, dat kan niet, dat mag niet”. Het kuise mens raakte er helemaal door van de wijs. Voor haar was het zo’n beetje ’hard-porno’, die blote tieten. Daar wou ze haar man niet mee in zee zien gaan. ”Hoe moet dat nou”, zeg ik tegen De Koster, die daar als een heer rondliep. ”Die tieten blijven daar mooi staan”, zegt hij dringend doch beleefd. Toen ben ik naar de kapitein en z’n eega gelopen en heb gezegd: ”Joh, de burgemeester vindt het nou net erg fijn, maar zodra jij met die schuit de haven uit bent en je voelt je strijdbaar worden, dan sodemieter je er maar een stoel doorheen, dan hebt je van die tieten nooit weer last”.

Amels bouwnummer 159 Kiellegging: 3 maart 1952, tewaterlating: 25 juli 1952, overdracht 30 sept. 1952 L.o.a.: 48 m (44.76 m over de loodlijn) Breedte: 7.75 m met een holte van 3.84 Diepgang: 2.76 m. Historie: Te water als MAKKUM* (werfnaam Noordwest) In 1963 verlengd tot 48,47 m. BRT=381 DWT=475 In 1972 naar Panama als ZUBEN EL GENUBI. In 1974 SAMOA. In 1979 naar Malaga als PEREZ MUNOZ PRIMERO. In 1984 naar Safi in Marokko als MAZOUJA. In 2001 uit Loyds Register ivm twijfel voortbestaan.

O. Gielstra, 2011. Samenvoeging van eerder gepubliceerde artikelen in Aldnijs 19 (sept. 1997) en Aldnijs 37 (okt. 2004). Aldnijs is het donateursblad van de stichting Ald Makkum. Bronnen: Diverse knipsels o.a. Friesch Dagblad, De Duvelstoejager - Hylke Speerstra in AmelsNieuws. Foto's: Ald Makkum archief, Jan de Vries, Cees Lutgendorff en uit het Amels fotoarchief. Technische gegevens/historie: Cees Lutgendorff en Huug Pieterse (lijst Ned. Koopvaardij)